اسکن پرفیوژن ریوی یکی از روشهای تصویربرداری پزشکی است که بدون درد و به صورت بی خطر انجام میشود تا جریان خون در ریهها بررسی شود. این تصویر برداری میتواند نقش مهمی در تشخیص بیماریهای ریوی، بهویژه آمبولی ریه داشته باشد و به پزشکان کمک کند بهترین تصمیم درمانی را بگیرند. در ادامه این مقاله، همه چیز درباره اسکن پرفیوژن ریه را به زبانی ساده و کاربردی توضیح میدهیم. با ما همراه باشید.
اسکن پرفیوژن ریه چیست؟
یک روش تصویربرداری پزشکی است که جریان خون در ریهها را نشان میدهد. در این روش مقدار کمی ماده رادیواکتیو از طریق ورید وارد بدن میشود و سپس با دوربین مخصوص حرکت آن در بافتهای ریه ثبت میگردد. نتیجه این بررسی به پزشک کمک میکند تا ببیند کدام بخشهای ریه خونرسانی طبیعی دارند و کجاها دچار کاهش جریان هستند. این اسکن همراه با اسکن ونتیلاسیون انجام میشود تا تصویر کاملتری از وضعیت ریه به دست آید.
کاندیدای اسکن پرفیوژن ریه
کاندیدای اسکن پرفیوژن ریه افرادی هستند که نیاز به بررسی دقیق جریان خون در ریه دارند. این روش به پزشک کمک میکند وضعیت عملکرد ریه را بهتر بشناسد و تصمیمگیری درمانی مطمئنتری انجام دهد. مواردی که فرد میتواند کاندیدای اسکن پرفیوژن ریه باشد:
- شک به وجود لخته خون در ریه (آمبولی ریه)
- بررسی جریان خون ریه قبل از جراحی بزرگ قفسه سینه یا برداشتن بخشی از ریه
- بررسی عملکرد ریه در بیماران با بیماریهای مزمن تنفسی مانند COPD یا فیبروز ریوی
- مقایسه میزان خونرسانی در قسمتهای مختلف ریه برای تعیین برنامه درمانی
- بررسی کارکرد ریه پس از جراحی یا پیوند ریه
اسکن پرفیوژن ریه چگونه انجام میشود؟
در نخستین مرحله، رادیو دارویی به نام تکنسیوم-MAA از طریق یک سیاهرگ به بدن تزریق میشود. این ماده رادیواکتیو پس از ورود به جریان خون به ریهها میرسد و در مویرگهای ریز داخل بافت ریه رسوب میکند. رادیودارو سپس پرتوهای گاما ساطع میکند که توسط دستگاهی به نام دوربین گاما قابل شناسایی است.
پس از تزریق، بیمار مقابل دوربین گاما قرار میگیرد و از زوایای مختلف از ریهها تصویربرداری انجام میشود. این دوربین با ثبت پرتوهای گاما، امکان مشاهده و ارزیابی جریان خون در بافت ریه را فراهم میسازد. تصاویر بهدست آمده توسط پزشک متخصص پزشکی هستهای سارا مورد بررسی قرار میگیرد. در این مرحله، توزیع رادیودارو در ریهها ارزیابی میشود تا نواحی با کاهش یا نبود جریان خون شناسایی شود. چنین الگوهایی میتواند نشانهای از آمبولی ریه یا سایر اختلالات عروقی ریوی باشد.
مزایای اسکن پرفیوژن ریه
اسکن پرفیوژن ریه مزایای متعددی در تشخیص و مدیریت شرایط مختلف ریوی دارد. در ادامه مزایای اسکن پرفیوژن ریه را بیان خواهیم کرد. مزایای اسکن پرفیوژن ریه عبارتند از:
یکی از مزایای کلیدی اسکن پرفیوژن ریه، توانایی آن در تشخیص آمبولی ریه است، که یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی است که با انسداد رگهای خونی در ریهها مشخص میشود. با ارزیابی توزیع جریان خون در ریهها، اسکن پرفیوژن ریه میتواند به شناسایی نواحی که خونرسانی کاهش یافته یا وجود نداشته کمک کند، که نشان دهنده وجود لختههای خون است.
اسکن پرفیوژن ریه به ویژه در بیمارانی که قادر به انجام سایر روشهای تصویربرداری مانند سی تی آنژیوگرافی ریه نیستند، مفید است، که ممکن است در افراد مبتلا به نارسایی کلیوی یا آلرژی به مواد حاجب منع مصرف داشته باشد.
اسکن پرفیوژن ریه علاوه بر نقشی که در تشخیص آمبولی ریه دارد، در ارزیابی سایر شرایط ریوی، از جمله بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، فشار خون ریوی و سرطان ریه، فوایدی نیز ارائه میدهد. با تجسم توزیع جریان خون در ریهها، این روش تصویربرداری میتواند به پزشکان کمک کند تا میزان ناهنجاریهای عروقی را ارزیابی کنند، نواحی فاقد خونرسانی را شناسایی کنند و وضعیت عملکرد کلی عروق ریوی را ارزیابی کنند.
اسکن پرفیوژن ریه یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی بیماران پیش از انجام جراحی رزکسیون ریه به شمار میرود. این روش تصویربرداری با ارائه اطلاعات دقیق درباره عملکرد بخشهای مختلف ریه و الگوهای خون رسانی، به جراحان کمک میکند بهترین برنامه درمانی را طراحی کنند. به این ترتیب میتوان امکان انجام جراحی را با اطمینان بیشتری سنجید و خطر بروز عوارض پس از عمل را به حداقل رساند.
نحوه آمادگی برای اسکن پرفیوژن ریه چگونه است؟
آمادگی صحیح پیش از انجام اسکن پرفیوژن ریه تاثیر چشمگیری در دستیابی به نتایج دقیق و قابل اعتماد دارد. رعایت این نکات، علاوه بر کمک به کیفیت تصویربرداری، احتمال بروز عوارض را نیز به حداقل میرساند. در ادامه مهمترین اقدامات پیش از انجام این اسکن در بهترین مرکز پزشکی هسته ای بیان شده است:
- اطلاعرسانی در مورد داروها: پزشک خود را از تمام داروهای مصرفی، اعم از داروهای تجویزی، بدون نسخه و مکملها، مطلع کنید. برخی از داروها ممکن است نیاز به قطع یا تنظیم موقت داشته باشند. پزشک بر اساس شرایط پزشکی و رژیم دارویی شما، راهنماییهای لازم را ارائه خواهد داد.
- گزارش آلرژیها: اگر سابقه حساسیت، بهویژه نسبت به داروها یا مواد حاجب تصویربرداری دارید، حتما پزشک را مطلع کنید تا اقدامات پیشگیرانه لازم برای کاهش خطر واکنشهای آلرژیک در نظر گرفته شود.
- ناشتا بودن: در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد پیش از انجام اسکن برای مدت مشخصی ناشتا باشید. این موضوع توسط پزشک به شما اطلاع داده خواهد شد.
- بارداری و شیردهی: اگر باردار هستید یا به نوزاد خود شیر میدهید، حتما قبل از برنامهریزی اسکن، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. گرچه این روش ایمن در نظر گرفته میشود، اما ممکن است نیاز به اقدامات احتیاطی ویژه وجود داشته باشد.
- لباس و لوازم شخصی: در روز اسکن لباس راحت بپوشید و از همراه داشتن جواهرات یا وسایل فلزی خودداری کنید، زیرا میتوانند در کیفیت تصویربرداری اختلال ایجاد کنند. همچنین ممکن است لازم باشد پیش از شروع اسکن وسایلی مانند عینک، سمعک یا دندان مصنوعی را بردارید.
بیشتر بخوانید: هزینه اسکن هستهای قلب
تفسیر نتایج اسکن پرفیوژن
تفسیر نتایج اسکن پرفیوژن ریه تصویری واضح از جریان خون در ریهها ارائه میدهد. این بررسی، بخشهایی از ریه که خون کافی دریافت میکنند و بخشهایی که جریان خون در آنها کم است را نشان میدهد و اطلاعات مهمی برای پزشک فراهم میکند.
نحوه نمایش تصاویر
نتایج اسکن به صورت تصاویر رنگی یا خاکستری ارائه میشوند که شدت جریان خون را نشان میدهند. نواحی روشن یا با رنگ بیشتر نشاندهنده خونرسانی مناسب هستند، در حالی که نواحی تیرهتر یا کمرنگ، مناطقی را نشان میدهند که جریان خون در آنها کاهش یافته است. این تصاویر به شکل بصری، تفاوت بین بخشهای سالم و مناطق تحت تاثیر اختلال جریان خون را به خوبی نمایش میدهند.
شناسایی مناطق غیرطبیعی
با بررسی دقیق تصاویر میتوان بخشهایی از ریه را شناسایی کرد که خون کافی دریافت نمیکنند. این مناطق ممکن است به دلیل انسداد رگهای خونی، لخته خون یا سایر شرایط مرتبط با ریه ایجاد شده باشند. شناسایی این بخشها به پزشک امکان میدهد تغییرات جریان خون را در سطح ریهها ارزیابی کند و تصویر واضحی از وضعیت عملکرد آنها به دست آورد.
مقایسه بخشهای مختلف ریه
تصاویر پرفیوژن امکان مقایسه جریان خون در بخشهای مختلف ریه را فراهم میکنند. با مقایسه مناطق سالم و مناطقی که جریان خون در آنها کمتر است، میتوان محل دقیق تغییرات و شدت آنها را مشخص کرد. این مقایسه به درک بهتر وضعیت ریهها کمک میکند و اطلاعات مهمی برای تصمیمگیریهای بعدی ارائه میدهد.
اهمیت تفسیر دقیق
تفسیر درست و دقیق تصاویر اسکن، دید واضحی از جریان خون در ریهها ارائه میدهد و به پزشک کمک میکند تصمیمات درمانی مناسبی اتخاذ کند. علاوه بر این، نتایج بررسی میتوانند روند تغییرات جریان خون را در طول زمان نشان دهند و اطلاعات مهمی درباره نحوه عملکرد ریهها ارائه کنند.
نتیجه گیری
اسکن پرفیوژن ریه نشان میدهد که جریان خون در بافتهای ریه به چه صورت توزیع شده و آیا اختلالی در مسیر عروق ریه وجود دارد یا خیر. این بررسی به پزشک امکان میدهد تا با دقت بیشتری وضعیت تنفسی فرد را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، اقدامات درمانی مناسب را در زمان درست برنامهریزی کند. توضیح ساده و دقیق نتایج به بیمار کمک میکند تا درک بهتری از وضعیت خود داشته باشد و روند پیگیریهای بعدی را با اطمینان دنبال کند.
سوالات متداول
اغلب برای بررسی احتمال وجود لخته خون در ریهها (آمبولی ریه) یا ارزیابی عملکرد ریه پیش از جراحی به کار میرود.
خیر، این اسکن دردناک نیست. تنها نیاز به تزریق مقدار کمی ماده رادیواکتیو ایمن در رگ وجود دارد.
انجام اسکن بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد.
خیر، مقدار ماده تزریقی بسیار کم است و به سرعت از بدن دفع میشود.
نیازی به آمادگی خاصی وجود ندارد، اما بهتر است بیمار طبق توصیه پزشک عمل کند.