اسکن دینامیک کلیه یکی از روشهای پیشرفته در تصویربرداری پزشکی است که برای ارزیابی عملکرد کلیهها و بررسی جریان خون و دفع ادرار بهکار میرود. در این روش، با استفاده از مواد رادیودارو ایمن و دوربین گاما، تصاویر متوالی از فعالیت کلیهها در بازههای زمانی مختلف ثبت میشود. این فرایند به پزشکان امکان میدهد تا عملکرد مجزای هر کلیه، میزان تصفیه، و اختلالات احتمالی در مسیر ادراری را با دقت بالا بررسی کنند. اسکن دینامیک کلیه به دلیل سرعت، دقت و ایمنی بالا، جایگاه ویژهای در تشخیص بیماریهای کلیوی و ارزیابی پیش از جراحی یا پیوند کلیه دارد. با ما همراه باشید تا با آن آشنا شوید.
اسکن دینامیک کلیه چیست؟
اسکن دینامیک کلیه یک روش تصویربرداری پیشرفته در پزشکی هستهای است که عملکرد و جریان خون کلیهها را بهصورت زنده و لحظهبهلحظه بررسی میکند. در این آزمایش، مادهای رادیودارو با دوز پایین به بدن تزریق میشود و با کمک دوربین مخصوص (گاما کمرا) روند ورود، تصفیه و خروج آن از کلیهها ثبت میشود. این روش به پزشکان کمک میکند تا سلامت کلیهها را از نظر عملکردی، نه فقط ساختاری، ارزیابی کنند.
اسکن دینامیک کلیه با DTPA، EC
همان طور که گفته شد اسکن کلیه یک روش تشخیصی است و همواره با روش های گوناگونی انجام می گردد. به طور کلی اسکن دینامیک کلیه، روشی است که به ارزیابی عملکرد کلیه و دستگاه ادراری میپردازد و به کمک آن میتوان وجود انسداد حالب ( مجرای انتقال دهنده ادرار به مثانه)، تنگی شریان کلیه و … را تشخیص داد. برای این اسکن بایستی رادیودارو از راه ورید تزریق شود.
برای دریافت مشاوره و اطلاعات بیشتر از طرق لینکهای زیر با ما در ارتباط باشید.
اسکن دینامیک کلیه چه کاربردی دارد؟
اسکن دینامیک کلیه برای بررسی نحوه عملکرد هر کلیه بهصورت جداگانه استفاده میشود. این روش در تشخیص بیماریهایی مانند انسداد مجاری ادراری، کاهش جریان خون کلیه، افت عملکرد کلیوی، و بررسی وضعیت قبل یا بعد از جراحی پیوند کلیه بسیار کاربرد دارد. همچنین برای ارزیابی پاسخ کلیهها به داروها یا بررسی اثر بیماریهای زمینهای مانند دیابت و فشار خون بالا نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
در اسکن دینامیک کلیه از چه مواد و تکنولوژیهایی استفاده میشود؟
در اسکن دینامیک کلیه از مواد رادیودارو ایمن مانند Tc-99m DTPA یا Tc-99m MAG3 استفاده میشود. این مواد بهصورت تزریقی وارد بدن شده و از طریق جریان خون به کلیهها میرسند. تکنولوژی مورد استفاده شامل دوربین گاما و نرمافزارهای تحلیل تصویری است که امکان ثبت تصاویر پیاپی و تحلیل دقیق عملکرد کلیه را فراهم میکند. دوز مواد رادیودارو بسیار پایین بوده و هیچ آسیبی به بدن نمیرساند.
اسکن دینامیک کلیه چگونه انجام میشود؟
اسکن دینامیک کلیه در حالت درازکش انجام میشود. ابتدا ماده رادیودارو از طریق تزریق وریدی وارد بدن میشود و بلافاصله تصویربرداری آغاز میگردد. دوربین مخصوص در مدت حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه تصاویر متوالی از کلیهها ثبت میکند. در برخی موارد، دارویی به نام دیورتیک برای بررسی عملکرد دفعی کلیه تزریق میشود تا میزان انسداد یا اختلال مشخص شود.
اقدامات لازم جهت انجام اسکن کلیه
- لازم است قبل از شروع اسکن مثانه خود را خالی کنید.
- تکنولوژیست یا پرستار از بیمار رگ گیری میکند، این رگ گیری جهت تزریق رادیودارو به داخل رگ بیمار و همچنین تزریق داروی مدر (Furosemide-Lasix) به داخل رگ بیمار مورد نیاز است.
- سپس با قرار گرفتن بیمار بر روی تخت رادیودارو به داخل ورید بیمار تزریق میشود.
- تصویربرداری همزمان با تزریق رادیودارو شروع میشود، لذا بیمار باید از همان ابتدا کاملاً بدون حرکت باشد.
- حدودا ۱۵ دقیقه پس از تزریق رادیودارو، داروی مدر تزریق میشود.
- تصویربرداری از بیمار حدود ۳۰ الی ۴۰ دقیقه طول میکشد.
- گاهی لازم است تصاویر تاخیری نیز از بیمار گرفته شود. گرفتن هرکدام از این تصاویر حدود ۳ الی ۵ دقیقه طول میکشد.
- گاهی این تصویربرداری تاخیری پس از تخلیه مجدد مثانه انجام خواهد شد.
چه تفاوتی بین اسکن دینامیک و اسکن استاتیک کلیه وجود دارد؟
تفاوت بین اسکن دینامیک و استاتیک کلیه در نوع اطلاعاتی است که هرکدام ارائه میدهند. اسکن دینامیک عملکرد و جریان خون کلیه را در زمان واقعی نشان میدهد، در حالیکه اسکن استاتیک بیشتر ساختار و شکل کلیه را بررسی میکند. به بیان ساده، اسکن استاتیک برای دیدن ظاهر کلیه و اسکن دینامیک برای دیدن نحوه کارکرد آن بهکار میرود.
چرا پزشک اسکن دینامیک کلیه را تجویز میکند؟
پزشک اسکن دینامیک کلیه را تجویز میکند تا بتواند عملکرد دقیق کلیهها را بررسی کند و در صورت وجود اختلال، محل و شدت آن را مشخص سازد. این آزمایش بهویژه در مواردی مانند انسداد، عفونتهای مکرر، نارسایی کلیه، و قبل یا بعد از پیوند کلیه بسیار مفید است.
اسکن دینامیک کلیه برای چه بیمارانی توصیه میشود؟
اسکن دینامیک کلیه برای بیمارانی توصیه میشود که دچار علائم یا شرایط زیر باشند:
- انسداد یا تنگی مسیر ادراری
- افت عملکرد یک یا هر دو کلیه
- وجود توده یا کیست کلیوی
- بررسی عملکرد کلیه پیوندی
- عفونتهای مکرر یا فشار خون ناشی از بیماری کلیوی
آیا اسکن دینامیک کلیه دردناک یا خطرناک است؟
اسکن دینامیک کلیه روشی کاملا بیخطر و بدون درد است. تنها بخش تزریق ممکن است کمی ناراحتی جزئی ایجاد کند. میزان مواد رادیودارو بهکاررفته بسیار کم است و در مدت کوتاهی از بدن دفع میشود. این آزمایش برای بیشتر افراد، حتی کودکان، ایمن محسوب میشود.
تفسیر نتایج اسکن دینامیک کلیه چگونه انجام میشود؟
تفسیر نتایج اسکن دینامیک کلیه توسط پزشک متخصص پزشکی هستهای انجام میشود. تصاویر و نمودارهای ثبتشده نشاندهنده میزان جذب، تصفیه و دفع ماده رادیودارو در کلیهها است. از این اطلاعات برای تعیین میزان عملکرد هر کلیه بهصورت جداگانه و تشخیص نوع و شدت اختلال استفاده میشود.
بیشتر بخوانید: اسکن هسته ای کلیه
اقدامات قبل از اسکن دینامیک کلیه
قبل از انجام اسکن دینامیک کلیه رعایت چند نکته ساده به افزایش دقت نتایج کمک میکند. نخست، لازم است بیمار مایعات کافی (بهویژه آب) بنوشد تا کلیهها عملکرد طبیعی داشته باشند و تصاویر واضحتری بهدست آید. نوشیدن آب تا زمان انجام اسکن کاملا مجاز است.
در صورت مصرف داروهای خاص مانند داروهای فشار خون، دیورتیکها یا داروهای کلیوی، باید حتما پزشک را در جریان گذاشت تا در صورت نیاز، زمان یا دوز مصرف آنها تنظیم شود.
همچنین توصیه میشود از پوشیدن لباسهای دارای دکمه یا زیپ فلزی در روز انجام اسکن خودداری شود، زیرا ممکن است در ثبت تصاویر تداخل ایجاد کند. بهتر است لباس راحت و بدون فلز پوشیده شود.
اگر بیمار باردار یا در دوران شیردهی است، باید پیش از انجام آزمایش حتما پزشک و پرسنل بخش پزشکی هستهای را مطلع سازد، زیرا در این موارد ممکن است انجام اسکن به زمان دیگری موکول شود یا تمهیدات ویژهای در نظر گرفته شود.
اسکن دینامیک کلیه نیاز به بیهوشی یا رژیم غذایی خاص ندارد و بدون درد و بهصورت سرپایی انجام میشود. با این حال، رعایت چند نکته ساده توصیه میشود:
- از مصرف نوشیدنیهای حاوی کافئین (مانند قهوه، چای پررنگ و نوشابههای انرژیزا) حدود ۴ تا ۶ ساعت قبل از اسکن خودداری کنید، زیرا ممکن است بر فشار خون و عملکرد کلیه اثر بگذارد.
- از مصرف الکل و مواد مخدر حداقل ۱۲ ساعت قبل از آزمایش اجتناب کنید.
- نیازی به پرهیز از مواد غذایی خاص (مانند پروتئینها یا کربوهیدراتها) وجود ندارد، اما بهتر است از غذاهای بسیار سنگین یا چرب پیش از آزمایش خودداری شود.
- انجام فعالیتهای عادی روزمره بلامانع است، اما بهتر است از ورزش سنگین در روز انجام اسکن پرهیز شود تا بدن در حالت طبیعی باشد.
بیش تر بخوانید : اسکن تیروئید
نکات قابل توجه در حین انجام اسکن کلیه با DTPA
در حین تصویربرداری بیمار بایستی بدون حرکت و آرام روی تخت دراز بکشد. هرگونه حرکت در حین تصویربرداری ممکن است باعث خرابی تصویر، اشتباه تشخیصی و یا نیاز به تکرار تصویربرداری گردد.
توجه: در مجموع کلیه مراحل انجام اسکن از زمان ورود به مرکز پزشکی هستهای تا تکمیل اسکن و خروج از مرکز در حدود ۲ الی ۳ ساعت به طول میانجامد.
نکات قابل توجه پس از انجام اسکن کلیه
- بعد از انجام اسکن مقدار کافی آب و مایعات مصرف کنید و مثانه خود را در فواصل نزدیک تخلیه کنید.
- بهتر است از مواجهه با کودکان و خانمهای باردار تا ۲۴ ساعت اجتناب کنید.
- در صورت شیردهی بهتر است تا ۱۵ ساعت از شیر دادن اجتناب کنید.
| ویژگیها | اسکن دینامیک کلیه | اسکن استاتیک کلیه |
|---|---|---|
| هدف اصلی | بررسی عملکرد و جریان خون کلیهها در زمان واقعی | بررسی شکل، اندازه و موقعیت کلیهها |
| نوع تصویربرداری | پیوسته و زمانمند (بهصورت سری زمانی) | تکمرحلهای و ثابت |
| ماده رادیودارو مورد استفاده | Tc-99m DTPA یا Tc-99m MAG3 | Tc-99m DMSA |
| مدت زمان انجام | حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه | حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه |
| نقش اصلی در تشخیص | ارزیابی عملکرد، تخلیه ادرار و انسدادها | شناسایی ضایعات، اسکارها و شکل غیرطبیعی کلیه |
| نتیجه تصویری | نمودارهای عملکردی و تصاویر پویا از عبور ماده در کلیه | تصاویر واضح از ساختار ثابت کلیهها |
| کاربرد بالینی | بررسی انسداد، افت عملکرد، یا بررسی کلیه پیوندی | بررسی آسیبهای بافتی، عفونتهای مزمن یا نقایص مادرزادی |
| درجه دقت عملکردی | بسیار بالا برای عملکرد | پایینتر، تمرکز بر ساختار |
| استفاده از داروهای کمکی (مانند دیورتیکها) | بله، در برخی موارد | خیر |
| نتیجه نهایی | اطلاعات عملکردی و فیزیولوژیک کلیه | اطلاعات آناتومیکی و ساختاری کلیه |
نتیجهگیری
اسکن دینامیک کلیه ابزاری دقیق، ایمن و کاربردی برای بررسی عملکرد کلیههاست که نقش مهمی در تشخیص، پیگیری و درمان بیماریهای کلیوی دارد. این روش بدون درد و با حداقل خطر، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پزشکان قرار میدهد تا بهترین تصمیم درمانی برای بیمار گرفته شود.
سوالات متداول
حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول میکشد.
بله، پس از انجام آزمایش میتوان به زندگی روزمره ادامه داد.
بله، دوز مواد رادیودارو متناسب با وزن کودک تنظیم میشود و کاملا ایمن است.