اسکن کلیه چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟ اسکن کلیه شامل استفاده از مواد رادیواکتیو به منظور بررسی کلیه ها و عملکرد آن ها می‌باشد. در طول اسکن کلیه، ماده رادیواکتیو به داخل رگ های خونی تزریق و اشعه گاما آزاد خواهد شد. دوربین گاما و یا اسکنر، قادر به تشخیص اشعه گاما خارج از بدن می‌باشد. کار دوربین گاما، اسکن تمامی قسمت های کلیه می‌باشد، که تصاویر بر روی کامپیوتر نمایش داده می‌شوند. این تصاویر، جزئیات دقیقی از ساختار و عملکرد کلیه ها را در اختیار پزشک قرار می‌دهند. به همین خاطر، هر گونه اختلال و ناهنجاری ساختاری و عملکردی، قابل تشخیص خواهد بود. اسکن کلیه، امکان تشخیص هر گونه مشکل کلیوی را در مراحل اولیه و بدون نیاز به انجام جراحی و یا روش های تهاجمی، فراهم می‌کند.
دلایل انجام اسکن کلیه
اسکن کلیه، هر گونه مشکل مربوط به عملکرد کلیه ها را مشخص می‌کند. در حالت طبیعی، کلیه ها عملکردهای زیر را بر عهده دارند:
- برداشت پیشاب و یا مایعات اضافی و دفع آن ها از طریق ادرار
- حفظ تعادل و توازن مواد شیمیایی مانند سدیم و پتاسیم در خون
- کنترل فشار خون با تولید هورمون رنین
- تامین هورمون کورتیزول و رساندن کلسیم به استخوان ها
تغییر در عملکرد کلیه ها به صورت تدریجی و معمولا بدون علائم خاصی، اتفاق می‌افتد. در بسیاری از موارد، آزمایش خون و ادرار، به تشخیص اولین نشانه های تغییر در عملکرد کلیه ها کمک می‌کنند. اسکن کلیه، علت بروز تغییر و یا کاهش عملکرد کلیه ها را نیز نشان می‌دهد، که می‌تواند ناشی از بیماری، انسداد و یا آسیب به کلیه ها باشد. این اسکن، با بررسی میزان جریان ماده رادیواکتیو و جذب و عبور آن از کلیه ها، میزان کارایی و عملکرد کلیه ها را مشخص می‌کند. این اسکن، هر گونه ناهنجاری در ساختار، اندازه و شکل کلیه را نیز نشان می‌دهد. اسکن کلیه، به تشخیص و ارزیابی موارد زیر کمک می‌کند:
- کاهش جریان خون به کلیه ها
- تومور و یا کیست
- آبسه و عفونت کلیوی
- میزان موفقیت درمان های کلیوی
- میزان موفقیت پیوند کلیه
انواع اسکن هسته ای کلیه
تکنسین های اسکن پزشکی هسته ای از چهار نوع اسکن هسته ای کلیه که در ادامه به معرفی آن ها می‌پردازیم برای تشخیص بیماری های مربوط به کلیه استفاده می‌کنند. انواع اسکن هسته ای کلیه عبارتند از:
اسکن هسته ای کلیه مهارکننده
این آزمایش به بررسی باریک شدن شریان های کلیوی می‌پردازد. پزشک در این اسکن با تجویز یک داروی فشار خون به نام مهارکننده ACE ، تصاویر کلیه های شما را قبل و بعد از مصرف دارو مورد بررسی قرار می‌دهد.
اسکن هسته ای کلیه دیورتیک
این نوع از اسکن هسته ای نیز انسداد کلیه یا مشکلات جریان ادرار را بررسی می‌کند. پزشک با گرفتن عکس هایی که قبل و بعد از انجام اسکن گرفته شده است، نحوه حرکت ادرار در کلیه ها را مشاهده می‌کند.
سینتی گرافی قشر کلیه
سینتی گرافی قشر کلیه عملکرد بافت قشر کلیه شما که شامل بافت در قسمت بیرونی کلیه ها می‌باشد را بررسی می‌کند. در این اسکن یک دوربین حدود دو ساعت پس از دریافت مواد رادیواکتیو عکسبرداری را انجام می‌دهد.
پرفیوژن کلیه
با استفاده از پرفیوژن کلیه جریان خون به کلیه ها را می‌توان بررسی کرد. با استفاده از این اسکن عرض شریان های کلیوی و میزان عملکرد کلیه های شما مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اقدامات و آمادگی قبل از اسکن کلیه
در واقع، جهت انجام اسکن کلیه هیچ گونه آمادگی خاصی نیاز نمی‌باشد. فرد می‌تواند رژیم غذایی نرمال و همیشگی خود را داشته باشد، چرا که این اسکن به بیهوشی نیاز ندارد. بیمار باید مصرف هر گونه دارو و یا مکمل را به پزشک خود اطلاع دهد. چرا که ممکن است تغییراتی در نحوه مصرف آن ها قبل و بعد از اسکن از سوی پزشک در نظر گرفته شود. برخی داروها بر نتیجه اسکن تاثیر می‌گذارند، که عبارتند از:
- داروهای ادرار آور
- مهار کننده ACE برای مشکلات قلبی و یا فشار خون بالا
- داروهای غیر استروئیدی و ضد التهابی، مانند آسپیرین و ژلوفن
داروهای مصرفی در اسکن کلیه
اگر به خاطر داشتن فشار خون بالا نیاز به اسکن دارید، ممکن است پزشک در طول آزمایش داروی ضد فشار خون بالا به نام مهارکننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین برای امکان مقایسه ی کلیه های شما قبل و بعد از جذب دارو برای شما تجویز کند. در مواردی که اسکن کلیه برای بررسی انسداد کلیه تجویز می‌شود، ممکن است یک داروی ادرارآور برای تقویت تولید ادرار در کلیه ها دریافت کنید تا پزشک شما محدودیت های جریان ادرار را در کلیه تان مشاهده کند. گاهی اوقات لازم است برای انجام اسکن مثانه خالی داشته باشید. در این موارد ممکن است تکنسین برای شما کاتتر وصل کرده و پس از انجام اسکن، سوزن وصل شده به رگ شما و کاتتر را برمی‌دارد.
اسکن کلیه چگونه انجام می‌شود؟
اسکن کلیه، روشی است سرپایی، یک روزه انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. بسته به علت انجام اسکن، چیزی در حدود چهل پنج دقیقه تا سه ساعت طول خواهد کشید. قبل از انجام اسکن، هرگونه وسیله مانند لباس و یا زیور آلات که با اسکن تداخل پیدا می کنند، باید درآورده شوند. جهت انجام اسکن کلیه، ابتدا تزریق وریدی در ناحیه دست و یا بازو انجام می‌شود تا ماده رادیواکتیو وارد رگ ها شود. ممکن است در این لحظه متوجه ضربه سریع و تیزی شوید. اسکنر، اشعه گاما را تشخیص داده و تصاویر دقیقی را ایجاد می‌کند. نکته ای که اهمیت دارد این است که فرد حین انجام اسکن، نباید هیچ گونه حرکت و تکانی داشته باشد. بعد از پایان اسکن، هیچ گونه محدودیتی در رژیم غذایی و فعالیت های عادی و روزانه وجود ندارد، مگر این که انجام یک سری کارها از سوی پزشک منع شده باشد. ماده رادیواکتیو نیز به طور طبیعی از بدن خارج خواهد شد و نوشیدن آب و مایعات به خارج شدن سریع تر این ماده کمک می‌کند.
عوارض اسکن کلیه
اسکن کلیه، روش ایمنی است. ماده رادیواکیتو بعد از گذشت بیست و چهار ساعت از انجام اسکن از بدن خارج می‌شود و حتی دوزهای پایین این ماده منجر به بروز هیچ گونه عوارض طولانی مدت و منفی نخواهد شد. افراد باردار و شیرده بهتر است قبل از انجام این اسکن با پزشک مشورت داشته باشند، البته هیچ گونه مورد تداخل گزارش نشده است. احتمال بروز حساسیت نسبت به ماده رادیواکتیو در حد بسیار کم وجود دارد. بسته به شرایط فیزیکی و این که بیمار اخیرا تحت جراحی قرار گرفته باشد یا خیر، ممکن است بیمار هنگام دراز کشیدن طولانی مدت بر روی میز اسکنر احساس خوبی نداشته باشد و هنگام بلند شدن احساس سرگیجه داشته باشد، که البته جای نگرانی وجود ندارد و به سرعت برطرف خواهد شد.
بیشتر بخوانید: اسکن دینامیک کلیه
تفسیر جواب اسکن کلیه
به طور کلی در صورتی که پس از انجام اسکن کلیه نتایج غیر طبیعی مشاهده شد، نشان دهنده بیماری های زیر می‌باشد:
- وجود سلول های توموری در کلیه
- بیماری های رایج کلیوی مانند سنگ کلیه و تخریب گلومرول های کلیوی
- وجود انسداد ادراری در کلیه
- وجود کیسه های کیست در کلیه
- وجود انسداد در شریان های ورودی و یا خروجی به کلیه
- وجود التهاب در کلیه که ممکن است منشا عفونی و یا ایمنی داشته باشد.