واریکوسل چیست؟
کیسه بیضه در آقایان متشکل از بیضه، سرخرگ ها و سیاهرگ ها می باشد که وظیفه خونرسانی به غدد تناسلی را دارند. هنگامی که در یکی از این سیاهرگ ها اختلال ایجاد شود واریکوسل رخ می دهد. بعبارتی دیگر به فرآیند گشاد شدن سیاهرگ های درون کیسه بیضه واریکوسل میگویند.
این بیماری در بیضه چپ بیشتر از بیضه راست شایع می باشد. اما بروز آن در هردو بیضه امری ممکن اما نادر می باشد. مردانی که در سنین بلوغ قرار دارند بیشتر در معرض این عارضه قرار می گیرند. این بیماری در شکل حاد خود باعث آسیب های شدید به بیضه می شود بطوری که دیگر نمی تواند منی سالمی را تولید کند. نظریه ای وجود دارد که این بیماری در برخی موارد سبب ناباروری درمردان نیز می شود.
دلیل بروز این بیماری هنوز مشخص نیست اما بسیار شبیه به واریس پا می باشد.
علائم بیماری
واریکوسل درجات مختلفی دارد که براساس نشانه ها و علائم درجه بندی می شوند. در ادامه به علائم این درجات پرداخته شده است. بطور کلی می توان واریکوسل را به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم بندی کرد.بر اساس یافته های زیر، واریکوسل به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم می شود.
- واریکوسل خفیف: در این زمان فرد هیج علائمی ندارد و در حالت طبیعی تمام رگ ها سالم هستند. اما وقتی بیمار بینی خود را بگیرد و به خود فشار وارد کند رگی که آسیب دیده است برجسته خواهد شد. در اینصورت این نوع از بیماری را واریکوسل خفیف می گویند.
- واریکوسل متوسط: در این دسته از بیماری رگ آسیب دیده کاملا مشخص و گشاد شده است. دراین زمان بدون فشار آوردن بیمار رگ برجسته می باشد که در صورت فشار آوردن این برجستگی چند برابر می شود.
- واریکوسل شدید: این نوع از واریکوسل بسیار مشهود می باشد و شبیه به یک کیسه پر از کرم در بالای بیضه ها دیده می شود.
از دیگر علائم واریکوسل می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- خشک شدن پوست بیضه یا هرگونه تغییر در شکل و اندازه بیضه ها
- برور درد که نادر میباشد
- زمانی که آزمایش منی نتایج غیر طبیعی داشته باشد.
- بزرگ شدن رگ ها که پیچ خوردگی در برخی از آن ها مشهود است.
- احساس درد و گرفتگی در پوست بیضه
- یکی دیگر از علائم این بیماری بزرگتر و سنگین تر شدن یکی از بیضه ها نسبت به دیگری
- بروز درد شدید پس از فعالیت های سنگین
- کاهش یافتن اسپرم در منی
- بروز توده در بیضه که فاقد درد می باشد.
- افرادی که واریکوسل مبتلا می شوند گاهی در حال ایستادن احساس درد می کنند درحالیکه با دراز کشیدن این درد کاهش می یابد.
- تشدید درد با قرار گرفتن در محیط گرم
آیا واریکوسل خطرناک است؟
همانطور که در بالا اشاره شد این بیماری درجات مختلفی دارد زمانی این بیماری خطرناک می باشد که دارای علائم زیر باشد.
- ناباروری: زمانی که ورید و رگ ها در بیضه متورم و گشاد شوند خون بیشتری در بیضه تجمع می کند و این سبب بالا رفتن دمای بیضه و درنتیجه پایین اومدن تعداد و کیفیت اسپرم های تولید شده می شود و در نهایت سبب ناباروری در مردان خواهد شد.
- کوچک شدن بیضه: این عارضه بیشتر برای نوجوانان در حال رشد رخ می دهد. بگونه ای که واریکوسل مانع رشد طبیعی بیضه ها می شود و به دستور پزشک بایستی افراد سالانه به اندازه گیری بیضه های خود بپردازند. پیامد این ماجرا کوچک ماندن بیضه ها از حالت طبیعی خود می باشد که در نهایت سبب ناباروری می شود.
- هنگامی که واریکوسل برای افراد مسن رخ می دهد: این نوع از واریکوسل به دلیل گرفتگی یکی از رگ های بزرگ در شکم رخ می دهد. معمولا نادر بوده و بیشتر در افراد بالاتر از ۴۰ سال این علائم دیده می شود.
- تغییرات و عدم تعادل هورمونی: بروز واریکوسل ممکن است سبب برهم خوردن تعادل هورمونی شود. ازجمله این تغییرات می توان به افزایش هورمون LH و یا غیرعادی شدن هورمون تستوسترون اشاره کرد. در اینصورت واریکوسل می تواند خطرناک باشد و بایستی سریعتر به تشخیص دقیق و درمان روی آورد.
تشخیص واریکوسل با اسکن تورشن بیضه
تشخیص واریکوسل بیشتر از طریق علائم تشخیص داده می شود و با یک معاینه ساده می تواند به تشخیص اولیه آن پرداخت. در معاینه پزشک از شما می خواهد بایستید و نفس عمیق بکشید. دراین زمان پزشک تغییرات رگ ها را بر روی بیضه مشاهده می کند و از شما سوالاتی راجب علائم دیگر بیماری می پرسد.
در برخی موارد نیاز است شما یک آزمایش سونوگرافی یا اسکن تورشن بیضه انجام دهید. در پی این آزمایشات می تواند اندازه و تصاویری از رگ های آسیب دیده را مشاهده کرد. لازم به ذکر است که زمانی آزمایشات انجام می شوند که در معاینه بدنی مشکل و ععلائمی خاص مشاهده شود و پزشک مشکوک به واریکوسل باشد. همچنین ممکن است پزشک مشکوک به ناباروری شده باشد در اینصورت آزمایش بررسی کیفیت اسپرم را نیز تجویز می کند.
چه موقع پزشک تصمیم به درمان واریکوسل می گیرد؟
- هنگامی که پزشک علائم و نشانه هایی از واریکوسل را علاوه بر اسکن در نتایج آزمایشات دیگر نیز مشاهده کند.
- زمانی که هیچ دلیلی دیگری برای ناباروری او وجود نداشته باشد پزشک درمان واریکوسل را شروع می کند.
- زمانی که فرد مدتی نابارور باشد و تعداد اسپرم های او کم باشد.
روش های درمان
در برخی موارد این بیماری نیازی به درمان ندارد ولی اگر مشکلات و عوارض که در بالا به آن اشاره شد مشهود باشد و پزشک اقدام به درمان این بیماری کند تنها راه درمان جراحی می باشد. جراحی واریکوسل شامل بستن رگی می باشد که دچار مشکل شده باشد. در مقابل خون را در رگ های سالم دیگر به جریان می اندازد. این روش جراحی می تواند به افرادی که نابارور هستند کمک کند. بدین صورت که با برقراری جریان خون و بهبود کیفیت اسپرم در فرد می توان ناباروری را درمان کرد.
روش های جراحی واریکوسل را می توان به سه صورت انجام داد که در ادامه شرح داده خواهند شد.
واریکوسلکتومی
این نوع عمل که با روش های بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی همراه هستند از طریق کشاله ران یا شکم به واریکوسل دسترسی پیدا می کنند. سپس از طریق میکروسکوپ های مخصوص جراحی رگ مشکل دار پیدا شده و مسدود می شود و با استفاده از سایر رگ های سالم خون به جریان در می آید.
لاپاراسکوپی
این روش از جراحی بسیار رایج می باشد و نسبت به بقیه روش ها دوره نقاهت کمتری دارد. علت این امر ایجاد برش کوچک در سطح شکم می باشد. جراح ابتدا برشی کوچک بر روی شکم ایجاد می کند سپس ابزار کوچکی به نام لاپاراسکوپ را وارد بدن می کند. بر روی این ابزار دوربین کوچکی تعبیه شده است که می توان بوضوح داخل بدن را مشاهده کرد. سپس پزشک به مسدود کردن رگ و جریان خون در رگ های سالم دیگر می پردازد.
آمبولی پرکوتانئوس
در این روش متخضض یک لوله را از راه گردن یا کشاله ران وارد بدن می کند تا به رگ ها دسترسی پیدا کند. در این نوع از جراحی نیز حداقل برش و اسکار در فرد ایجاد می شود و از دسته روش های جراحی کم تهاجمی می باشد.
مزایای جراحی
از مهمترین مزایای جراحی واریکوسل بازگشت قدرت باروری در مردان می باشد. اما در برخی موارد نادر قدرت اسپرم ها هرگز به حالت طبیعی بر نخواهد گشت. جای نگرانی نیست زیرا با روش هایی نظیر لقاح خارج از رحم یا میکرواینجکشن می توان قدرت باروری را افزایش داد. این روش ها مناسب افرادی می باشد که تعداد اسپرم آن ها کم باشد یا به هردلیلی قدرت کمتری برای باروری داشته باشد.
آیا جراحی عوارضی دارد؟
در برخی موارد افراد بعد از جراحی عوارضی را مشاهده می کنند که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:
- تولید مایعات در نواحی اطراف بیضه
- آسیب دیدگی سرخرگ ها در حین عمل
- بروز عفونت
- امکان بازگشت بیماری و علائم واریکوسل
مراقبت های بعد از جراحی
- احساس درد در کشاله ران تا ۳ الی ۶ هفته بعد از جراحی طبیعی می باشد. بهتر است جهت کاهش درد طبق دستور پزشک دارو مصرف کنید.
- تورم و کبودی در کشاله ران فرد تا ۳ الی ۴ هفته پس از جراحی وجود دارد لذا در این زمینه از پزشک خود دستور کار بگیرید.
- افرادی که از روش لاپاراسکوپی جراحی انجام دادند می توانند بعد از ۲ الی ۳ روز پس از جراحی به انجام کارهای روزمره خود بپردازند.
- اگر به هر روشی جراحی انجام دادید و شغل سنگینی دارید بهتر است خوب استراحت کنید. در جراحی های لاپاراسکوپی که دوره نقاهت کمی دارند نیز باید یک هفته از جراحی بگذرد سپس به فعالیت های سنگین بپردازید. درحالیکه افرادی که از سایر روش های جراحی (نظیر جراحی باز) استفاده کردند به زمان بیشتری جهت بهبودی کامل احتیاج دارند.
- استفاده از شورت های مخصوص و محافظ پس از جراحی
در آخر؛
تشخیص بیماری واریکوسل همان اندازه که ساده به نظر می رسد ممکن است پیچیده هم باشد. بسیاری از افراد علائم این بیماری را ندارند و به ناباروری مبتلا شده اند بایستی به پزشک یا مراکز تشخیص مراجعه کنند. آزمایشات و اسکن تورشن بیضه کمک زیادی می کند تا شوید مبتلا به واریکوسل نمی باشید.