اسکن اسپکت SPECT (توموگرافی کامپیوتری با نشر فوتون منفرد) یک تکنیک تصویربرداری پزشکی است که تصاویری دقیق و سه‌بعدی از اندام‌ها، بافت‌ها و استخوان‌های داخلی بدن ارائه می‌دهد. این روش از تابش گاما و یک دوربین ویژه برای ثبت تصاویر بدن استفاده می‌کند. اسکن‌های اسپکت معمولاً برای ارزیابی جریان خون، تشخیص ناهنجاری‌ها در قلب، مغز و استخوان‌ها و نظارت بر اثربخشی درمان‌ها در شرایط مختلف به کار می‌روند.
در این مقاله، ما به شما اطلاعاتی در مورد اینکه اسکن اسپکت چیست، چگونه کار می‌کند، کاربردهای رایج و پاسخ به سوالات متداول می‌دهیم آن تا درک بهتری از این ابزار تشخیصی پیدا کنید.
اسکن SPECT چیست؟
اسکن اسپکت یک نوع تکنیک تصویربرداری پزشکی هسته‌ای است که تصاویری از اندام‌های داخلی بدن به دست می دهد. در این تصویربرداری مقدار کمی رادیو دارو از طریق تزریق یا به صورت خوراکی وارد بدن می شود. این ماده رادیو اکتیو به اندام‌ها یا بافت‌های خاصی جذب می‌شود و دوربین گاما تابش ناشی از تجزیه آن را تشخیص می‌دهد و تصاویری تولید می‌کند که پزشکان برای تشخیص و پیگیری بیماری‌ها از آن استفاده می‌کنند.
اسکن SPECT چگونه کار می‌کند؟
در اسکن اسپکت، ابتدا یک رادیو دارو به داخل یک رگ، معمولاً در بازو، تزریق می‌شود. این رادیو دارو از طریق جریان خون به اندام‌ها یا بافت‌هایی که باید بررسی شوند، می‌رود. دوربین گاما تابش‌های گامای ناشی از تجزیه رادیو دارو را ضبط کرده و یک سری تصاویر دو بعدی ایجاد می‌کند. این تصاویر سپس به تصاویر سه‌بعدی از ناحیه بررسی شده تبدیل می‌شوند.
در حین انجام اسکن SPECT، از شما خواسته می‌شود که روی یک تخت دراز بکشید و دوربینی گاما تصاویر ناحیه مورد نظر را بگیرد. دوربین در اطراف بدن شما می‌چرخد تا تصاویر دقیق بگیرد. ممکن است از شما خواسته شود که در حین اسکن بی‌حرکت باشید تا تصاویری واضح و بدون تاری ایجاد شود. این فرآیند معمولاً بدون درد است، هرچند ممکن است کمی ناراحتی به دلیل تزریق دارو یا نیاز به بی‌حرکتی طولانی احساس کنید.
فیلم دستگاه اسکن اسپکت
فرآیند کل معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد که بسته به ناحیه مورد بررسی و نوع رادیو دارویی که استفاده می‌شود، ممکن است کمی متفاوت باشد.
آمادگی های لازم قبل از اسکن اسپکت
آمادگی برای اسکن SPECT بسته به نوع اسکن و ناحیه مورد بررسی ممکن است متفاوت باشد. در بیشتر موارد، از شما خواسته می‌شود که چند ساعت قبل از اسکن چیزی نخورید یا ننوشید، به ویژه اگر اسکن مربوط به قلب باشد. برای برخی از اسکن‌های مغزی ممکن است از شما خواسته شود تا موقتاً داروهایی که ممکن است بر نتایج تاثیر بگذارند، متوقف کنید. پزشک شما دستورالعمل‌های خاصی متناسب با شرایط شما ارائه خواهد داد. برای اطلاع از مراقبت های بعد از اسکن اسپکت مقاله مراقبت های بعد از اسکن هسته ای را بخوانید.
دقت اسکن SPECT
اسکن های اسپکت برای تشخیص شرایط خاص، به ویژه زمانی که با سایر تکنیک‌های تصویربرداری ترکیب شوند، بسیار دقیق هستند. برای مثال، اسکن‌های SPECT به طور خاص در ارزیابی جریان خون و عملکرد قلب مؤثر هستند. با این حال، مانند هر آزمایش پزشکی، نتایج باید توسط یک پزشک ماهر که سابقه پزشکی، علائم و سایر آزمایش‌های تشخیصی را در نظر می‌گیرد، تفسیر شوند.
کاربردهای رایج اسکن SPECT
اسکن‌های SPECT کاربردهای متنوعی دارند و در شرایط مختلف پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از کاربردهای رایج آن عبارتند از:
- کاردیولوژی (قلب‌شناسی): اسکن‌های اسپکت معمولاً برای ارزیابی جریان خون به قلب، به ویژه در بیمارانی که به بیماری شریان کرونری (CAD) مشکوک هستند، استفاده می‌شود. اسکن پرفیوزیون میوکاردی می‌تواند کمک کند تا مشخص شود آیا قسمت‌هایی از عضله قلب به اندازه کافی خون دریافت نمی‌کنند.
- نورولوژی (عصب‌شناسی): اسکن‌های اسپکت می‌توانند در تشخیص و ارزیابی شرایط مغزی مانند سکته مغزی، تشنج‌ها، زوال عقل، بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون مفید باشند. این تکنیک اطلاعاتی در مورد جریان خون و سطح فعالیت در بخش‌های مختلف مغز فراهم می‌آورد.
- انکولوژی (سرطان‌شناسی): اسکن‌های SPECT می‌توانند برای شناسایی تومورها و پیگیری درمان سرطان استفاده شوند. برای مثال، این اسکن‌ها می‌توانند به تشخیص سرطان‌هایی که به استخوان‌ها گسترش یافته‌اند (متاستاز استخوانی) کمک کنند.
- ارتوپدی و روماتولوژی: اسکن‌های SPECT گاهی برای ارزیابی عفونت‌ها یا شکستگی‌های استخوانی و سایر شرایط استخوانی، به ویژه در مواردی که تکنیک‌های تصویربرداری سنتی مانند اشعه ایکس اطلاعات کافی را ارائه نمی‌دهند، استفاده می‌شود.
- عفونت و التهاب: اسکن‌های اسپکت می‌توانند به تشخیص عفونت‌ها یا شرایط التهابی در قسمت‌های مختلف بدن کمک کنند، زیرا نواحی با جریان خون زیاد یا فعالیت غیرطبیعی را شناسایی می‌کنند.
تفاوت اسکن پت و اسپکت
هر دو روش‌های تصویربرداری هسته‌ای هستند که برای ارزیابی عملکرد اندام‌ها و بافت‌ها در بدن استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. در اسکن پت، پرتوزاهای دوپایه (پوزیترون) استفاده می‌شود که برای شبیه‌سازی فرآیندهای متابولیکی و تجزیه و تحلیل دقیق‌تر فعالیت‌های بیولوژیکی با دقت بالا در بافت‌ها و اندام‌ها مناسب است. اسکن پت معمولاً برای شبیه‌سازی‌های متابولیک و تشخیص تومورها یا بیماری‌های عصبی استفاده می‌شود. در مقابل، اسکن اسپکت از پرتوزاهای تک‌پایه (فوتون‌های گاما) برای تصویربرداری استفاده می‌کند و بیشتر برای ارزیابی عملکرد گردش خون، بیماری‌های قلبی، یا آسیب‌های مغزی کاربرد دارد. همچنین، اسکن پت معمولاً دقت بالاتری دارد، اما اسکن اسپکت مقرون به صرفه‌تر و در دسترس‌تر است.
تفاوت اسکن اسپکت با سی تی اسکن
برخلاف اشعه ایکس یا سی تی اسکن که عمدتاً به ارائه تصاویری از ساختارهای آناتومیکی بدن می‌پردازند و قادر به شناسایی تغییرات ساختاری در بافت‌ها و اندام‌ها هستند، اسکن اسپکت (SPECT) اطلاعاتی در مورد عملکرد و متابولیسم اندام‌ها و بافت‌ها به دست می‌دهد.
این ویژگی باعث می‌شود که اسکن اسپکت در تشخیص ناهنجاری‌ها و اختلالات عملکردی بسیار مؤثرتر باشد، اسکن اسپکت قادر است فعالیت‌های متابولیک و جریان خون در نواحی مختلف بدن را ارزیابی کند، که این اطلاعات به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و مشکلات عملکردی کمک می‌کند، حتی قبل از آن که تغییرات ساختاری در اندام‌ها و بافت‌ها رخ دهد.
برای مثال، در بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی یا اختلالات مغزی (مانند آلزایمر یا پارکینسون)، اسکن اسپکت می‌تواند کاهش جریان خون یا فعالیت غیرطبیعی در نواحی خاصی از قلب یا مغز را شناسایی کند، پیش از آن که تغییرات ساختاری در بافت‌ها یا اندام‌ها قابل مشاهده باشند. این توانایی باعث می‌شود که اسکن اسپکت ابزاری مؤثر در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها باشد.
اسکن اسپکت درد دارد؟
خیر، اسکن SPECT دردناک نیست. فرآیند معمولاً شامل تزریق یک رادیو دارو است که ممکن است کمی سوزش یا ناراحتی ایجاد کند. بعد از تزریق، خود اسکن کاملاً غیرتهاجمی و بدون درد است.
عوارض اسکن اسپکت
مقدار تابش استفاده شده در اسکن SPECT کم است و به طور کلی ایمن در نظر گرفته می‌شود. با این حال، همانطور که در هر فرآیندی که شامل تابش است، خطر کمی وجود دارد. بیشتر افراد هیچ عارضه جانبی قابل توجهی تجربه نمی‌کنند. برخی ممکن است واکنش‌های آلرژیک خفیف به رادیو داروها داشته باشند، اما واکنش‌های شدید نادر هستند. اگر باردار یا شیرده هستید، مهم است که قبل از انجام اسکن به پزشک خود اطلاع دهید.
سوالات متداول اسکن اسپکت
در بیشتر موارد، شما می‌توانید پس از اسکن SPECT رانندگی کنید. با این حال، اگر داروهای آرام‌بخش دریافت کرده‌اید یا احساس خواب‌آلودگی یا ناراحتی می‌کنید، بهتر است که کسی شما را همراهی کند.
زمان دریافت نتایج اسکن ممکن است متفاوت باشد. در بیشتر موارد، شما نتایج را طی یک یا دو روز دریافت خواهید کرد. گزارش نهایی معمولاً به پزشک شما ارسال می‌شود که سپس نتایج را با شما در میان می‌گذارد.
در حالی که اسکن SPECT اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌دهد، تنها گزینه برای تشخیص شرایط پزشکی نیست. سایر تکنیک‌های تصویربرداری مانند اسکن‌های CT، MRI و PET نیز ممکن است بسته به شرایط مورد ارزیابی استفاده شوند. پزشک شما روش مناسب را بر اساس وضعیت خاص شما تعیین خواهد کرد.
نتیجه گیری
اسکن اسپکت SPECT یک ابزار تشخیصی قدرتمند است که برای بررسی عملکرد اندام‌ها و بافت‌ها به کار می‌رود. این اسکن اطلاعات دقیقی در مورد جریان خون، فعالیت متابولیک و پیشرفت بیماری‌ها ارائه می‌دهد. اسکن اسپکت برای ارزیابی بیماری قلبی، اختلالات مغزی، سرطان یا عفونت‌های استخوانی اطلاعات ارزشمندی را به پزشکان می دهد.
اگر به شما توصیه شده است که اسکن اسپکت انجام دهید،درک مزایای این تکنیک تصویربرداری می‌تواند به شما کمک کند تا احساس راحتی بیشتری کنید. همیشه قبل از انجام هر گونه فرایند پزشکی با پزشک خود مشورت کنید تا هرگونه نگرانی یا سوالی که دارید پاسخ داده شود.