اسکن کبد و طحال، یکی از روشهای دقیق و پیشرفته در ارزیابی سلامت این دو عضو حیاتی بدن است که با بهرهگیری از فناوریهای تصویربرداری نوین، امکان شناسایی مشکلات پنهان و بررسی عملکرد آنها را فراهم میکند. این فرایند با دقت بالا، تصاویری شفاف و اطلاعاتی ارزشمند در اختیار پزشک قرار میدهد تا بتواند وضعیت بافتها، اندازه و ساختار کبد و طحال را بهطور کامل بررسی کند. اهمیت این اسکن زمانی دوچندان میشود که بدانیم اختلالات در این اعضا، اغلب بدون علائم واضح آغاز میشوند و تشخیص زودهنگام میتواند نقشی کلیدی در پیشگیری و درمان موثر داشته باشد پس با ما همراه باشید تا آشنا شوید.
اسکن کبد چیست؟
اسکن کبد یک روش تصویربرداری پزشکی است که با کمک مواد رادیواکتیو و دستگاههای پیشرفته، وضعیت بافت و عملکرد کبد را بررسی میکند. در این روش، مادهای ایمن وارد بدن میشود و پس از جذب در کبد، تصاویر دقیقی از آن گرفته میشود. پزشک با بررسی این تصاویر میتواند مشکلاتی مانند تومور، عفونت، التهاب یا آسیبهای بافتی را شناسایی کند. این روش بدون درد است و زمان کمی برای انجام آن نیاز است. اسکن کبد و طحال دردی ندارد. این روش در اغلب موارد با نام اسکن کبد و طحال شناخته می شود زیرا طحال در نزدیکی کبد قرار دارد و در بیشتر موارد نیاز به بررسی آن می باشد.
بیش تر بخوانید : اسکن بدن
با اسکن کبد می توان بسیاری از بیماری های کبد را تشخیص داد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- اکلستاز که به طور مثال می توان انسداد مجرای صفراوی را نام برد.
- التهاب کبد که مثال آن هپاتیت کبد است.
- وجود تودههای زخم که داخل کبد ایجاد می شود همانند تومور.
- گرفتگی کبد (ازکارافتادن قلب).
اسکن کبد چگونه انجام می شود؟
اسکن کبد با استفاده از یک لوله باریک iv کمک گرفته می شود و رادیولوژیست مقدار کمی مواد رادیواکتیو را وارد جریان خون می کند. این ماده در کبد و طحال جمع آوری می گردد. دستگاه خاصی به نام دوربین گاما محل مواد رادیواکتیو را بررسی می کند. این وسیله به جمع آوری اطلاعاتی جزئی و تصاویر 3d می پردازد و چگونگی کارکرد کبد و طحال را مشخص می کند.
در مناطقی که مواد رادیواکتیو اجتماع کمی دارد به صورت مناطق تیره رنگ نشان داده می شود. مناطقی که مواد رادیواکتیو به اندازه کافی اجتماع یافته است به صورت مناطق روشن یا گرم شناسایی می شود. به این ترتیب می توان هر گونه تومور، هماتوم، کیست و یا آبسه ای را تشخیص داد. همچنین با کمک تصاویر به دست آمده می توان اندازه و سایز کبد و طحال را بررسی کرد.
بیش تر بخوانید : اسکن تیروئید
علل نیاز به اسکن کبد
علت نیاز به اسکن کبد این است که بسیاری از بیماریها و مشکلات کبدی در مراحل اولیه، بدون علامت مشخص ظاهر میشوند و تنها با بررسی دقیق میتوان آنها را شناسایی کرد. اسکن کبد به پزشک کمک میکند تا وضعیت بافت کبد، اندازه آن و وجود هرگونه ضایعه یا ناهنجاری را ببیند و درمان را سریعتر آغاز کند. اسکن کبد می تواند به تشخیص موارد و بیماری های زیر کمک کند:
- بررسی سرطان کبد، هپاتیت و سیروز کبدی.
- بررسی هرگونه تومور، آبسه و کیست در کبد و طحال.
- بررسی پیشرفت بیماری کبدی.
- بررسی چگونگی روند بهبود کبد.
- بررسی آسیب های وارده بر کبد و طحال در اثر تصادفات و آسیب.
- اسکن برای بررسی هرگونه درد غیر طبیعی.
تشخیص بیماری های کبد با اسکن کبد
تشخیص بیماری های کبد برای ارزیابی سختی کبد، روشهای غیرتهاجمی شامل تکانه نیروی تشعشعی آکوستیک (ARFI)، الاستوگرافی زمان واقعی (RT-E)، الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) و الاستوگرافی موج برشی (SWE) به همراه فیبرواسکن به کار می رود. از این دستگاه ها جهت ارائه اطلاعاتی در خصوص بافت همبند کبد است که با استفاده از خصوصیات فیزیکی کبد انجام می گیرد. البته به کارگیری این دستگاه ها بسته به نیاز هر کلینیک و مرکزی متفاوت است و ممکن است هر کدام از تعداد خاصی از این دستگاه ها استفاده نمایند.
این دستگاهها که قابلیت اندازهگیری ویژگیهای فیزیکی کبد را دارند، از گونههای متفاوتی از نشانگرهای زیستی یا بیومارکرها برای تعیین سیروز یا فیبروز پیشرفته استفاده میشود. شاخص نسبت آسپارات آمینوتراتسفراز به آلانین آمینوترانسفراز (AST/ALT) یا شاخص نسبت AST به پلاکت (APRI) ارائه میشود و با توجه به نتایج آزمایش خون نیز قابل محاسبه است. الگوریتمهایی نیز مانند فیبروتست وجود دارد که کاربرد گستردهای ندارند. استفاده از ترکیبی از این آزمایشها، به ویژه در صورت جامع نبودن یک آزمایش به تنهایی، نتایج متقنی را به دست میدهد.
آمادگی های قبل از اسکن کبد
آمادگیهای قبل از اسکن کبد نقش مهمی در دقت نتیجه و تشخیص صحیح پزشک دارد. رعایت این نکات کمک میکند تا تصاویر واضحتر و بررسی عملکرد کبد دقیقتر انجام شود. پیش از انجام اسکن، بهتر است به چند نکته مهم توجه کنید تا روند کار بدون مشکل پیش برود. مهمترین آمادگیها قبل از اسکن کبد:
- در صورتی که به هرگونه داروی شیمیایی یا لاتس یا رنگ یا ید حساسیت دارید، پزشک را در جریان قرار دهید.
- جواهرات خود را در بیاورید.
- برای خوابیدن به پشت برای مدت ۳۰ دقیقه آمادگی داشته باشید.
- در مورد بارداری اطلاع دادن.
- لباس مناسب بپوشید.
- آب کافی بنوشید.
- ناشتایی در بعضی موارد لازم است.
بیشتر بخوانید: اسکن هسته ای قلب
مراقبت های بعد از اسکن کبد
زمانی که اسکن کبد انجام شد به مقدار کافی مایعات مصرف کنید و سپس به دست شویی بروید و مثانه خود را تخلیه کنید. به این ترتیب تمام مواد رادیواکتیو باقی مانده از بدن خارج می شود. بعد از اسکن کبد فرد می تواند به انجام فعالیت های روزمره خود بازگردد. در برخی موارد خاص بنا به توصیه پزشک شاید نیاز به استراحت باشد. اگر متوجه تورم و قرمزی در اطراف ناحیه تزریق مواد رادیواکتیو شدید، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.
منبع : https://www.webmd.com/cancer/liver-spleen-scan#2
نتیجه گیری
اسکن کبد و طحال، روشی دقیق و ایمن برای بررسی عملکرد و سلامت این دو اندام حیاتی است که با کمک آن میتوان بسیاری از بیماریها را در مراحل اولیه شناسایی کرد. این فرایند با استفاده از فناوری تصویربرداری پیشرفته، جزئیات ارزشمندی از بافت و جریان خون در کبد و طحال ارائه میدهد و به پزشک امکان میدهد تصمیمگیریهای دقیقتری برای درمان یا پیشگیری انجام دهد. تشخیص بهموقع از طریق این اسکن میتواند مسیر درمان را کوتاهتر و اثربخشتر کند و از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری نماید.
سوالات متداول
برای تشخیص بیماریهای کبدی، بزرگ شدن طحال، تومورها و بررسی عملکرد بافتی است.
خیر، تنها شامل تزریق یک ماده رادیواکتیو با دوز بسیار کم است.
بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد.
بله، به جز زنان باردار که نیاز به بررسی و مشاوره پزشک دارند.
در اغلب موارد آمادگی خاصی لازم نیست مگر به دستور پزشک باشد.